Focus op de essentie, experimenteer met de expressie

Als het gaat om leiderschap, maak ik onderscheid tussen de essentie (de kern) en de expressies (hoe je er vorm aan geeft). Ik zie het vaak misgaan als leidinggevenden gaan vasthouden aan expressies in plaats van aan de essentie. Of zoals de Amerikaanse honkballer Vernon Law zei: ‘Sommige mensen zijn zo druk met het leren van de trucjes van het vak, dat ze het vak zelf nooit leren.’ Iets waar ik me zelf ook schuldig aan heb gemaakt, en soms nog weleens.

Leidinggevenden gaan bijvoorbeeld heilig geloven in hun methode van visieontwikkeling of in hun manier van het ontwikkelen van medewerkers en passen deze overal op eenzelfde manier toe. Een kansloze missie. Wat werkt in de ene organisatie werkt niet zomaar in de andere organisatie. Wat werkt in het ene team werkt niet zomaar in het andere team. En wat werkt bij de ene medewerker werkt niet zomaar bij de volgende. Bij elke uitdaging van een leider zijn er zoveel variabelen dat er evenzoveel oplossingen zijn. De expressies kunnen wisselen, maar de essentie blijft.

Een paar voorbeelden
Ik geef je een paar praktijkvoorbeelden om het verschil tussen essentie en expressie duidelijk te maken.
 

• Als leidinggevende zul je richting moeten geven door het neerzetten van een visie (essentie). Zo’n visie kun je in je eentje op de hei bedenken of je kunt al je medewerkers erbij betrekken en deze visie samen ontwikkelen (expressies). Het kan allebei en het kan op nog honderd verschillende manieren.
   
• Als leidinggevende zul je actie moeten creëren (essentie). Je kunt dit doen door nauw betrokken te zijn bij elke stap van het proces. Maar je kunt het ook doen door slechts de doelen te formuleren en mensen vrij te laten in hoe ze deze doelen bereiken (expressies). Of op weer een andere wijze.

• Als leidinggevende zul je groei moeten stimuleren (essentie). Dit kun je doen door medewerkers het diepe in te gooien, maar je kunt het ook doen door medewerkers stap voor stap te begeleiden: van het warme pierenbadje naar het grote koude bad (expressies). Er zijn tal van manieren waarop je groei kunt stimuleren.

De essentie van leiderschap draait om het ‘wat’ van leiderschap en blijft bestaan, net zoals de natuurwetten die bepalen of een vliegtuig in de lucht blijft. Het ‘wat’ van leiderschap is richting geven, actie creëren en groei stimuleren.
 De expressies van leiderschap draaien om het ‘hoe’ van leiderschap. Deze veranderen door de tijd heen, net als de vormen van vliegtuigen door de jaren heen. De expressies kunnen sterk verschillen, afhankelijk van de kwaliteiten van jezelf en je medewerkers en van de context waarin je je bevindt. Dát je het doet, heeft alles met de essentie te maken, hóé je het doet, heeft te maken met de expressie. 

Soms moet je nieuwe expressies zoeken
Moet je je dan uitsluitend bezighouden met de essentie? Natuurlijk niet, vanuit die essentie ga je juist aan de slag met passende expressies. 
Als twintiger leidde ik teams van jongeren naar ontwikkelingslanden. Ik weet nog goed dat ik het tweede team dat ik leidde, ditmaal naar Kenia, in eerste instantie op exact dezelfde manier aanstuurde als mijn eerste team. Het werkte voor geen meter. De teamleden, de samenstelling en de context waren volledig anders. En ik bleef veel te lang vasthouden aan mijn favoriete expressies. Een harde les.

Hoe staat het daarmee bij jou? Noteer eens de antwoorden op de volgende vragen:
 

• Welke expressies van leiderschap zie jij in jouw organisatie die toe zijn aan vernieuwing?
• Welke expressies zou je ervoor in de plaats willen zien?
• Welke expressie van je eigen leiderschap is toe aan vernieuwing? Welke expressie zou ervoor in de plaats kunnen komen?

Begin bij het begin
Goede leiders focussen op het doorgronden en beheersen van de essentie van leiderschap en ze kiezen vervolgens een passende expressie, rekening houdend met wie ze zelf zijn als leider en met wat de volgers en de context van hen vragen.